صنعت سرب و روی ایران براساس برخی تاریخ نگاری ها، بیش از هفت قرن قدمت دارد و امروز بر پایه داده های غیررسمی پس از چین، قزاقستان و هند چهارمین تولیدكننده جهانی به شمار می رود كه با وجود مشكل كمبود مواد اولیه، به روند افزایشی صادرات خود شدت داده است،.. بررسی خبرنگار اقتصادی ایرنا بر پایه داده های آماری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران نشان می دهد خردادماه امسال میزان تولید سرب و روی انگوران (زنجان) با رشد 33 درصدی نسبت به ماه مشابه در سال گذشته به 122 هزار و 381 تن رسید و در واحد سرب نخلك (استان اصفهان) هم با افزایش 95 درصدی در مقایسه با ماه مشابه پارسال به میزان پنج هزار و 306 تن تولید شد. آمار عملكرد سه ماهه نخست سرب و روی انگوران از رشد تولید 85 درصدی نسبت به سه ماهه اولیه سال گذشته حكایت دارد كه بیش از 371هزار و 760 تن شد و سرب نخلك نیز در این مدت 15 هزار و 298 تن تولید داشت كه در مقایسه با فصل بهار 96 افزایش 112 درصدی دارد. مجموع تولید این واحدها در سه ماهه ابتدایی امسال به 387 هزار و 57 تن رسید كه در مقایسه با سه ماهه اول 96 افزایش 86 درصدی دارد. بررسی آمارهای بین المللی نشان می دهد سرانه مصرف روی ایران 1.14 كیلوگرم است؛ در حالی كه این رقم در اروپای غربی 5.9 كیلوگرم و چین حدود 2.5 كیلو گرم برآورد می شود. ** ایران رتبه پانزدهم صادرات شمش روی آمارهای سال 2017 میلادی نشان می دهد كه ارزش شمش روی صادراتی كره جنوبی با بیش از 1.6 میلیارد دلار سهم 8.8 درصدی از كل صادرات این بخش را به خود اختصاص داد و پس از آن، هلند با یك میلیارد و 415 میلیون دلار و كانادا با یك میلیارد و 400 میلیون دلار به ترتیب با 7.5 و 7.4 درصد از كل صادرات رتبه های دوم و سوم را به خود اختصاص دادند. ایران هم در آن سال با دستیابی به ارزش صادراتی 302 میلیون دلاری به میزان 1.6 درصد از كل صادرات، رتبه پانزدهم را از آن خود ساخت؛ درحالی كه سال 2016 كشورمان 227 میلیون دلار صادرات شمش روی داشت. ** صدور بیش از یك میلیارد دلار شمش روی بررسی عملكرد صادرات شمش روی بر پایه جداول آماری گمرك جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد سال های 96- 1392 در مجموع یك میلیارد و 73 میلیون دلار صادرات این بخش ثبت شد و بیشترین سهم و رشد صادرات مربوط به سال 96 با رقم 360 میلیون دلار بود كه نسبت به عملكرد سال 95 رشد 59 درصدی را نشان می دهد. درعین حال سال 92 نسبت به 91 افت 36 درصدی به دست آمد كه بیشترین كاهش صادرات در دوره مورد بررسی است و سال 93 با رقم 148 میلیون دلار كمترین میزان صادرات شمش روی به ثبت رسید. ** كشورهای هدف صادراتی بررسی جداول آماری گمرك نشان می دهد تركیه، هند، تایوان، امارات و كره جنوبی مقاصد اصلی صادرات شمش روی ایران در سال گذشته بودند؛ به گونه ای كه تركیه با جذب 216 میلیون دلار از كل صادرات پارسال این بخش، سهم 60.2 درصدی را به خود اختصاص داد و پس از این كشور، هند با 41 میلیون دلار (11.4 درصد) و تایوان با 17 میلیون دلار ( 4.7 درصد ) به ترتیب رتبه های دوم و سوم را در سال گذشته در جذب صادرات شمش روی از آن خود ساختند. سال 95 نیز كشورهای تركیه (سهم 39.1 درصدی)، امارات متحده عربی (سهم 15.2 درصدی) و هند با 14.1 درصد به ترتیب جایگاه اول تا سوم در زمینه جذب شمش روی ایران را به خود اختصاص دادند. ** واردات 5.7 میلیون دلاری شمش روی چین در سال 2017 با واردات دو میلیارد و 494 میلیون دلار شمش روی و سهم 12.5 درصدی نخستین وارد كننده این فلز نام گرفت. آمریكا با رقم دو میلیارد و 235 میلیون دلار (سهم 11.2 درصدی) جایگاه دوم و آلمان با یك میلیارد و 856 میلیون دلار (سهم 9.3 درصدی) جایگاه سوم را از آن خود ساخت. ایران نیز در سال گذشته میلادی ارزش وارداتش 5.7 میلیون دلار بود كه سهم 0.04 درصدی از كل واردات جهان داشت درحالیكه سال 2016 میزان واردات شمش روی كشور ما هشت میلیون دلار ثبت شد كه 0.06 درصد از كل واردات را دربرگرفت. ** معدن سرب و روی مهدی آباد یزد؛ یك گنج ارزشمند معدن سرب و روی مهدی آباد كه در 115 كیلومتری جنوب شرقی شهر یزد قرار دارد، بزرگ ترین معادن سرب و روی دنیا محسوب می شود و اهل حرفه از آن به عنوان گنجی ارزشمند در ایران یاد می كنند. سازمان توسعه و نوسازی معادن وصنایع معدنی ایران (ایمیدرو) اسفند ماه 1395 این معدن را بر اساس قراردادی با نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت به یك كنسرسیوم بخش خصوصی واگذار كرد كه از آن می توان به عنوان نخستین تجربه كشور در زمینه واگذاری امور به بخش غیر دولتی یاد كرد كه مورد استقبال بخش خصوصی قرار گرفت. ذخیره قطعی 154 میلیون تنی برای معدن سرب و روی مهدی آباد برآورد شده كه 88 میلیون تن از ذخایر قطعی این معدن سولفور و 66 میلیون تن دیگر اكسیده است. همچنین برای ایجاد كارخانه 800 هزارتنی كنسانتره روی و كارخانه 80 هزارتنی سرب و نقره، یك میلیارد دلار سرمایه گذاری پیش بینی شد كه با تكمیل آن یك هزار نفر به طور مستقیم و سه هزار تا پنج هزار نفر به طور غیرمستقیم در بخش معدن و صنایع معدنی مهدی آباد اشتغال پیدا می كنند. براساس قرارداد تمام مراحل اكتشاف، استخراج، تولید و فرآوری معدن سرب و روی مهدی آباد به انجمن سرب و روی ایران، اتحادیه سرب و روی همچنین شركت های مبین، آریا جنوب، كاهنربا و مس مسكنی در قالب كنسرسیوم واگذار شد. ** دغدغه تولید كنندگان و فعالان صنعت سرب و روی ظرفیت تولید شمش روی 450 هزار تن در سال است و ظرفیت تولید سرب نیز ۴۲۰ هزار تن اعلام شد. همچنین بیش از دو میلیون تن ظرفیت كنسانتره سرب و روی وجود دارد اما در این بخش ۳۵ درصد از ظرفیت موجود فعال است و دو سوم ظرفیت كارخانه‌ها غیرفعال. بنابراین به نسبت ذخایر و ظرفیت‌های موجود توان عملیاتی پایین است و با ایجاد شرایط تامین مالی خارجی (فاینانس) برای صادرات و خرید ارزان‌تر مواد اولیه، امكان صادرات فراهم می شود، زیرا امكان رقابت با خارجی‌ها در شرایط فعلی وجود ندارد. عیار خاك معدن انگوران (زنجان) كمتر از ۱۰ درصد است و حدود ۹۰ درصد خاك انتقالی به كارخانه های فرآوری، غیر قابل مصرف است و هزینه جابجایی بر این بخش تحمیل می كند و درخواست فعالان اینكه موضوع در محل معدن حل شود. پیش بینی شده است ذخیره محدود معدن سرب و روی انگوران هشت تا ۱۰ سال دیگر به اتمام برسد و انتظار می رود با فعال شدن معدن مهدی آباد، خاك مورد نیاز واحدهای تولیدكننده سرب و روی تامین شود. امروز دست اندركاران صنعت سرب و روی كشور مانند دیگر صنایع كشور با نبود یا كمبود تسهیلات و اعتبارات مورد نیاز برای توسعه فعالیت ها و بهره گیری از فناوری روز به منظور استخراج و تولید محصول نهایی روبرو هستند. همچنین وضع عوارض گمركی و مالیاتی در واردات ماده معدنی و كنسانتره از خارج كشور و نقص رویه تشویقی به منظور تامین مواد معدنی خام توسط شركت ها از خارج به عنوان بخشی از مشكلات این صنعت محسوب می شود. تازه ترین درخواست فعالان صنعت سرب و روی، خارج سازی آنها از سامانه نظام یكپارچه معاملات ارزی (نیما) است؛ زیرا حجم معاملات ناچیز این بخش با فعالان پتروشیمی و فولادسازان كه به طور میلیاردی داد و ستد دارند، برابری نمی كند.